Φύση και παρθενογένεση

 

Είναι γεγονός ότι ο όρος «κλωνοποίηση» είναι συνυφασμένος στις συνειδήσεις μας με την Ντόλι το πρόβατο, άντε και με μια χούφτα αξιομνημόνευτων ταινιών επιστημονικής φαντασίας. Στην πραγματικότητα όμως η κλωνοποίηση λαμβάνει χώρα καθημερινά στη Φύση, αποτελώντας μια γενικευμένη πρακτική διαιώνισης των ειδών.
 
Πάμπολλα φυτά αναπαράγονται χωρίς γονιμοποίηση και αποδίδουν αντίγραφα-καρμπόν του εαυτού τους, την ίδια στιγμή που αντίστοιχες τεχνικές κλωνοποίησης συναντιόνται και στο βασίλειο των ζώων.

Κι αν εδώ τα σφουγγάρια είναι ορόσημα, δεν είναι φυσικά τα μόνα πλάσματα του κόσμου μας που βγάζουν αυθάδικα τη γλώσσα στο σεξ.

Μέδουσα

 

Μυστηριώδεις και σχεδόν εξώκοσμες, οι τσούχτρες παρουσιάζουν έναν ιδιαιτέρως περίπλοκο κύκλο ζωής, καθώς έχουν τη δυνατότητα να αναπαράγονται τόσο σεξουαλικά όσο και ασεξουαλικά. Το χαρισματικό αυτό πλάσμα, όταν φτάσει στην ενηλικίωσή του, απελευθερώνει είτε σπερματοζωάρια είτε αυγά, τα οποία γονιμοποιούνται μέσα στο νερό αποδίδοντας απογόνους. Αν και αυτό δεν είναι παρά τμήμα της όλης διαδικασίας.

Κι αυτό γιατί μόλις η μικρή μέδουσα βρει κατάλληλο σημείο, αρχίζει να κλωνοποιείται! Ο πολύποδας αυτός χωρίζεται στα δύο, παράγοντας έτσι ένα γενετικά ταυτόσημο αδελφάκι. Αν και σε άλλα είδη η κλωνοποίηση γίνεται ακόμα πιο πολύπλοκη: κάθε πολύποδας τεμαχίζεται σε έναν καλό αριθμό διαιρέσεών του, οι οποίες θα μεγαλώσουν και θα γίνουν κανονικές μέδουσες.

Βόας

 

Σε μια σπάνια στιγμή επιστημονικής παρατήρησης το 2010, ένας θηλυκός βόας σφιγκτήρας γέννησε δύο φορές μικρά που δεν έφεραν ίχνος αντρικού DNA μέσα τους! Ακόμα πιο εντυπωσιακό λογίστηκε μάλιστα το γεγονός ότι όλοι οι απόγονοι (22 φιδάκια) και των δύο γεννών διατήρησαν τη σπάνια χρωματική μετάλλαξη της μητέρας, κάνοντας τους ζωολόγους να πονοκεφαλιάζουν.

 

Και μιας και τα φιδάκια παράχθηκαν με παρθενογένεση, όλοι οι απόγονοι είναι θηλυκοί. Αυτή ήταν η πρώτη φορά που παρατηρήθηκε κλωνοποίηση σε ερπετά, κάτι που έρχεται να αλλάξει όλα όσα ξέραμε για το πώς αναπαράγονται τα φίδια.

Σαύρα

Αρκετά είδη σαύρας γονιμοποιούνται χωρίς σεξουαλική επαφή, ακολουθώντας τους νόμους της αναγκαιότητας. Όμοια με αρκετά είδη ζώων δηλαδή, όπως αποκάλυψε πρόσφατη έρευνα, που έχουν τη δυνατότητα να κλωνοποιούνται όταν οι περιστάσεις δεν επιτρέπουν κάτι άλλο. Αν και υπάρχουν είδη σαύρας που αναπαράγονται ασεξουαλικά καθώς αυτά δεν έχουν άλλη επιλογή.

Κι αυτό γιατί οι παρθενογενετικές αυτές σαύρες (τις οποίες ξέρουμε ήδη από τη δεκαετία του 1960) διαθέτουν διπλάσια χρωμοσώματα από τις άλλες και η γενετική αυτή παραδοξότητα επιτρέπει στα θηλυκά να αναπαράγονται χωρίς τη βοήθεια του αρσενικού γενετικού υλικού. Το αποτέλεσμα είναι αποκλειστικά θηλυκά άτομα, τα οποία μεταφέρουν ωστόσο ζεύγη χρωμοσωμάτων από τη μητέρα τους και μόνο. Η γενετική αυτή αλλοκοτιά της σαύρας της επιτρέπει να είναι ιδιαιτέρως αποδοτικό είδος, καθώς αυξάνει τον πληθυσμό της χωρίς την ανάγκη αρσενικού παρτενέρ.

Δράκος του Κομόντο

 

 

Ήταν το 2006 όταν συνέβη κάτι μαγευτικό: ένας δράκος του Κομόντο γέννησε τέσσερα παιδιά στον Ζωολογικό Κήπο του Λονδίνου, την ίδια στιγμή που ένας ακόμα κυοφορούσε άλλα οκτώ. Ποιο το περίεργο; Ότι οι δράκοι δεν είχαν αρσενικό ταίρι! Ήταν η πρώτη φορά που παρατηρήθηκε ασεξουαλική γονιμοποίηση στο ιδιαίτερο αυτό είδος σαύρας της Ινδονησίας, η οποία δεν απέδωσε μάλιστα ακριβείς θηλυκούς κλώνους, καθώς μεταξύ των μικρών υπήρχαν και αρσενικά μέλη!

Κάποια γενετικά τεστ αργότερα και μάθαμε ότι τα μικρά δεν ήταν αντίγραφα-καρμπόν της μητέρας τους. Αντιθέτως, το DNA της μητέρας διπλασιάστηκε για να αποδώσει καρπούς και δεν εμφανιζόταν πια στο γενετικό υλικό των αρσενικών παιδιών. Οι ερπετολόγοι υποθέτουν ότι οι δράκοι του Κομόντο αναπτύσσουν την παρθενογενετική τεχνική αυτή στο πλαίσιο της επιβίωσης σε απομονωμένα περιβάλλοντα. Η παρθενογένεση ελλοχεύει ωστόσο κινδύνους για τα μικρά σαν την ενδογαμία, κι έτσι οι δράκοι καταφεύγουν σε αυτή μόνο αν είναι απόλυτη ανάγκη.

Σφυροκέφαλος καρχαρίας

 

Σε κάτι που έρχεται να κάνει τους καρχαρίες ακόμα πιο τρομακτικούς, υπάρχουν ποικιλίες σφυροκέφαλου που αναπαράγονται ασεξουαλικά, αποτελώντας ακόμα μεγαλύτερες βιολογικές απειλές. Αυτό συνέβη πράγματι το 2001 σε θηλυκό σφυροκέφαλο που κρατούνταν σε θαλάσσιο πάρκο της αμερικανικής Ομάχα, όταν εντελώς αναπάντεχα γέννησε ένα μικρό θηλυκό.

Το 2007 μάλιστα, όταν ολοκληρώθηκαν όλοι οι γενετικοί έλεγχοι, μάθαμε ότι το παιδί διέθετε πανομοιότυπο DNA με τη μητέρα του, μην έχοντας ίχνος αρσενικού γενετικού υλικού εντός του. Η παρθενογένεση είναι για άλλη μια φορά ο ένοχος εδώ, αν και η ευρεία χρήση μιας τέτοιας αναπαραγωγικής στρατηγικής θα καταλήξει σε μειωμένη γενετική ποικιλότητα.