Αλάτι, Δόκτορ Τζέκυλ και Μίστερ Χάιντ!

Πριν από μερικούς μήνες η πόλη της Νέας Υόρκης ξεκίνησε εκστρατεία για τη μείωση της κατανάλωσης αλατιού. Λίγες ημέρες αργότερα ακολούθησε και ο Δήμαρχος του Σαν Φρανσίσκο.
Στόχος είναι η μείωση της κατανάλωσης του αλατιού κατά 20% στα επόμενα 5 χρόνια. Η υπηρεσία υγείας της πόλης της Νέας Υόρκης αναφέρει ότι το 80% του αλατιού έχει προσεθεί στις τροφές μας πριν τις αγοράσουμε.
Το αλάτι είναι άμεσα συνδεδεμένο με τον Νο 1 παράγοντα κινδύνου στις ανεπτυγμένες χώρες, την υπέρταση.[Πηγή: Παγκόσμιος Οργανιμός Υγείας 2002 ] Η υπέρταση είναι η κύρια αιτία των καρδιακών νοσημάτων και εγκεφαλικών επισοδείων.

Στις 20 Ιανουαρίου 2010 το πιο έγκυρο ιατρικό περιοδικο παγκοσμίως, το New England Journal of Medicine, δημοσίευσε μελέτη όπου σύμφωνα με τους ερευνητές η μείωση της κατανάλωσης του αλατιού στα 3 γρ. ημερησίως θα μείωνε μόνο στις ΗΠΑ τους θανάτους από καρδιαγγειακά και άλλα νοσήματα κατά 238.000 ετησίως και αυτό !
Παρά όμως τις προσπάθειες για την ευαισθητοποίηση του κοινού σε αυτό το θέμα τα αποτελέσματα είναι αποκαρδιωτικά. Η μέση κατανάλωση αλατιού αυξάνει σταθερά από τη δεκαετία του ’80 μέχρι σήμερα. Έχει αποδειχτεί πέρα από κάθε αμφιβολία ότι σύστασεις για τη μείωση του αλατιού δεν έχουν επιφέρει σχεδόν κανένα αποτέλεσμα στις συνήθειες του κοινού. Τι ακριβώς συμβαίνει;

Ποιός είναι ο πραγματικός ένοχος.
Στη πραγματικότητα δεν είναι ακριβές όταν κατηγορούμε το αλάτι.
Ο πραγματικός υπαίτιος για τα προβλήματα υγείας είναι το νάτριο που περιέχεται στο αλάτι. Το νάτριο αποτελεί το 40% του εμπορικού ραφιναρισμένου αλατιού, σε μορφή χλωριούχου νατρίου (NaCl). Στη φύση το θαλασσινό αλάτι περιέχει νάτριο σε ιδανική ισορροπία μαζί με 91 άλλα μεταλλικά στοιχεία και στη πραγματικότητα είναι μια σημαντική πηγή για τα απαραίτητα μέταλλα και ιχνοστοιχεία που χρειάζεται το σώμα μας για να λειτουργήσει.
Πόσο όμως νάτριο είναι ασφαλές να καταναλώνουμε την ημέρα; Σύμφωνα με μια βασική βιολογική αρχή υπάρχει ένα υγιές φυσιολογικό εύρος κατανάλωσης για όλα τα θρεπτικά συστατικά. Έτσι και το νάτριο δεν αποτελεί εξαίρεση. Ενώ είναι βασικό συστατικό για τη λειτουργία των κυττάρων, όταν ξεπεράσουμε μια ποσότητα τότε επιδρά αρνητικά στην υγεία μας.

Η Φυσική Δίαιτα του Ανθρώπου .
Υπάρχει πληθώρα στοιχείων ότι η βέλτιστη διατροφική βάση για καλή υγεία παρέχεται από μια δίαιτα που είναι σύμφωνη με το γενετικό μας πρόγραμματισμό. Σύμφωνα με τους Eaton και Konner, υπάρχει μια ιδανική διατροφική σύνθεση για κάθε ζωικό είδος για την οποία είναι γενετικά προγραμματισμένο να τρώει και να μεταβολίζει.
Το λιοντάρι για παράδειγμα είναι γενετικά προγραμματισμένο να τρώει κρέας ενώ η αντιλόπη φυτά. Ο ανθρώπος είναι γενετικά προγραμματισμένος να τρώει και κρέας και φυτά. Ο γενετικός μας προγραμματισμός, που έχει παραμείνει βασικά ο ίδιος τα τελευταία 100.000 χρόνια, είναι συμβατός με μη επεξεργασμένες τροφές στη φυσική τους μορφή.
Σύμφωνα με αυτή την υπόθεση η επεξεργασία και η αφαίρεση ή ο εμπλουτισμός θρεπτικών συστατικών από τη φυσική δίαιτα οδηγεί στην ανάπτυξη παθολογικών καταστάσεων.
Μια διατροφή που αποτελείται από φυσικές μη επεξεργασμένες τροφές περιέχει περί τα 0,6 γρ. νατρίου και δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να ξεπεράσει τα 1,2 γρ. την ημέρα. Αυτό αντιστοιχεί σε 1,2 – 3 γρ. αλατιού. Μελέτες τις βιοχημικής ισορροπίας νατρίου στο ανθρώπινο σώμα συμφωνούν με τα παραπάνω.
Αυτό που συμβαίνει σήμερα όμως είναι το εξής: επεξεργαζόμαστε το αλάτι, αφαιρούμε τα μεταλλικά στοιχεία και στη συνέχεια το προσθέτουμε σε αυτή τη μορφή στις τροφές πριν τις καταναλώσουμε. Το τελικό αποτέλεσμα είναι να πολλαπλασιαστεί η ποσότητα νατρίου που καταναλώνουμε και να αλλοιωθεί η φυσική περιεκτικότητα των τροφών σε μεταλλικά στοιχεία. [Πηγή: Progress in Cardiovascular Diseases 2006; 49:59-75].
Η μέση κατανάλωση νατρίου στις ανεπτυγμένες βρίσκεται μεταξύ 3 και 4,5 γρ. την ημέρα. Αυτό αντιστοιχεί σε 8 – 12 γρ. αλατιού την ημέρα και είναι 5 περίπου φορές πάνω από το φυσιολογικό.
Η αύξηση της κατανάλωσης νατρίου αυξάνει άμεσα το αίσθημα της δίψας και την κατανάλωση υγρών. Ο σύγχρονος όμως άνθρωπος όταν διψάει δεν πίνει απλά νερό. Συχνά τρώει περισσότερο, και τα υγρά που πίνει είναι αναψυκτικά, χυμοί και αλκοόλ. Η κατανάλωση αναψυκτικών είναι παράλληλη με την κατανάλωση αλατίου. [Πηγή: Progress in Cardiovascular Diseases 2006; 49:59-75]. Το αποτέλεσμα είναι να έχουμε παράλληλη αύξηση της παχυσαρκίας ιδιαίτερα της παιδικής ηλικίας. [American Heart Association 2008].

Σε τι βαθμό επηρεάζει το αλάτι την υγεία μας;
Τι θα λέγατε αν σε κάποια χώρα μειωνόντουσαν οι θάνατοι από καρδιαγγειακά νοσήματα κατά 75%;(!) Δεν θα ήταν μια σημαντική είδηση; Ακούγεται υπερβολικό. Η πραγματικότητα είναι όμως είναι ότι αυτό συνέβει και μάλιστα σε χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τη Φιλανδία.
Από τη δεκαετία του ’70 οι Φιλανδοί ξεκίνησαν μια προσπάθεια μείωσης της κατανάλωσης του αλατιού. Δεν περιορίστηκαν όμως στις συστάσεις. Ολόκληρη η χώρα, οι πολίτες αλλά και οι βιομηχανία τροφίμων, άλλαξαν το κοινό αλάτι με ένα αλάτι που έχει χαμηλή περιεκτικότητα σε νάτριο ενώ είναι παράλληλα εμπλουτισμένο με κάλιο, μαγνήσιο και το βασικό αμινοξύ λυσίνη (PANSALT). Η χρήση αυτού του αλατιού αποκαθηστά τη φυσική ισορροπία των βασικών μεταλλικών στοιχείων. Στα επόμενα χρόνια ακολούθησε μια μέση πτώση της αρτηριακής πίεσης ήταν κατά 10mmHg.
Η θνητότητα σε ηλικίες κάτω των 65 ετών κατά τα τελευταία 30 χρόνια μειώθηκε κατά 75% ενώ το προσδόκιμο επιβίωσης αυξήθηκε κατά 6-7 χρόνια!  [Πηγή: Progress in Cardiovascular Diseases 2006; 49:59-75].
Είναι αξιοσημείωτο ότι τα παραπάνω συνέβησαν ενώ οι Φιλανδοί στο ίδιο χρονικό διάστημα, αύξησαν την κατανάλωση αλκοόλ και τσιγάρων!
Τι μπορούμε να κάνουμε εμείς μέχρι κάτι παρόμοιο να συμβεί και στη χώρα μας;
Θα πρέπει να αυξήσουμε τη κατανάλωση μη επεξεργασμένων τροφών. Όσο μικρότερη επεξεργασία έχουν υποστεί οι τροφές μας μέχρι να φτάσουν στο τραπέζι μας τόσο πιο υγιεινές είναι για το σώμα μας. Πιστεύω ότι η χρήση θαλασσινού μη ραφιναρισμένου αλατιού σε συνδιασμό με εμπλουτισμένο αλάτι στη διατροφή μας, αντί για το κοινό εμπορικό αλάτι, μπορεί να μας φέρει σε νέα πολύ υψηλότερα επίπεδα υγείας με έναν εύκολο και οικονομικό τρόπο.

Dr. Δημήτρης Τσουκαλάς